Câu chuyện về Ngọc Hà, 13 tuổi ở Hà Nội, và Linh, học sinh lớp 8 tại Thanh Xuân, không phải là những trường hợp cá biệt. Các em đang chật vật trong một “cuộc đua không điểm dừng” do chính những người thân yêu nhất – bố mẹ – tạo ra. Áp lực học tập quá lớn, kỳ vọng vượt ngoài khả năng và nỗi sợ hãi “bỏ lỡ” (FOMO) đang bào mòn niềm vui sống và sức khỏe tinh thần của không ít trẻ em Việt Nam.

Khi đam mê nhường chỗ cho thành tích

Hà, cô bé vốn yêu thích vẽ và âm nhạc, giờ đây cảm thấy trống rỗng ngay cả khi đứng trước bảng vẽ.

Từ khi bước vào lớp 7, cuộc sống của em bị bao phủ bởi những lời thúc giục phải “chú tâm học để thi trường chuyên”. Những đường link bài báo về học sinh giỏi, những lời so sánh “người ta bằng tuổi con đấy”, hay việc bị tước đoạt thời gian dành cho năng khiếu để tập trung vào các buổi luyện thi dày đặc đã biến đam mê của Hà thành gánh nặng. Bốn buổi học thêm ngoài giờ, cuối tuần với các lớp thuyết trình, lập trình khiến cô bé dần thu mình, mất ngủ, cáu gắt và cuối cùng được chẩn đoán mắc trầm cảm. Hà tuyệt vọng: “Mất đi niềm vui sống và chán học, bản thân tuyệt vọng vì không thể cố làm hài lòng mọi người”.

Tương tự, Linh cũng rơi vào vòng xoáy của sự so sánh và kỳ vọng. Việc bạn bè học thêm Toán, tiếng Anh, kỹ năng mềm đã trở thành “luật bất thành văn” mà em phải tuân theo. Bất kỳ sự phản đối nào cũng bị gạt đi với lý do “bạn học được, con cũng phải làm được. Thua kém chúng nó thì sau này chỉ có tụt hậu”. Những viễn cảnh về tương lai cạnh tranh với AI, máy móc càng khiến Linh thêm áp lực, lầm lũi học đến kiệt sức và rồi được chẩn đoán rối loạn lo âu.

Nỗi lo sợ của cả phụ huynh và con cái

Những trường hợp như Hà và Linh cho thấy một thực trạng đáng báo động về hội chứng “sợ bỏ lỡ” (FOMO) đang lan rộng trong xã hội. Không chỉ thanh thiếu niên lo lắng về việc “kém cỏi” hay “thiệt thòi” so với bạn bè, mà nhiều phụ huynh cũng mắc phải hội chứng này. Sự lo lắng khi thấy con cái không theo kịp bạn bè, những thành tích “vượt trội” của con nhà người ta dễ dàng khơi dậy nỗi bất an và thôi thúc cha mẹ “nhồi nhét” con học đủ mọi thứ.

Theo các chuyên gia, xu hướng khao khát thành công với những chuẩn mực cụ thể như học giỏi, đỗ trường danh tiếng, lương cao, nhà lầu, xe hơi… đang chi phối suy nghĩ của nhiều người, trong đó có phụ huynh Việt Nam. Sự tương đồng về các khái niệm thành công khiến việc so sánh trở nên dễ dàng. Khi con cái không đạt được kỳ vọng, cha mẹ có thể cảm thấy lạc hướng và tiếp tục so sánh để “động viên” con, nhưng vô tình lại tạo thêm áp lực.

Mạng xã hội càng khuếch đại nỗi sợ hãi này. Những hình ảnh hào nhoáng về thành tích, những câu chuyện về sự thành công dễ dàng gieo vào lòng người sự nghi ngờ về năng lực của bản thân và con cái. Điều này lý giải vì sao ngày càng nhiều phụ huynh đăng ký cho con vô số lớp học thêm, khóa học kỹ năng, kỳ vọng con mình trở nên “hoàn hảo” và “toàn diện”. Tuy nhiên, họ không nhận ra rằng chính sự áp đặt này đang bóp nghẹt cá tính, bào mòn niềm vui và gây ra những căng thẳng tinh thần nghiêm trọng cho con em mình.

Trường hợp như Hà và Linh chỉ là phần nổi của tảng băng chìm mang tên hội chứng “sợ bỏ lỡ”

Trần cảm và rối loạn lo âu

Các thống kê từ Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai cho thấy tỷ lệ trầm cảm ở độ tuổi 10-19 đang gia tăng đáng báo động. Giữa năm 2024, mỗi tháng có hàng trăm lượt khám, trong đó hơn 30% là học sinh cuối cấp 2 và cấp 3. Đáng chú ý, nhiều em học giỏi, ngoan ngoãn vẫn rơi vào trầm cảm vì áp lực thành tích.

Bác sĩ Nguyễn Viết Chung, Trưởng khoa Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện E, cho biết trẻ em thường tâm sự về cảm giác phải liên tục học hành để đáp ứng mong đợi của người lớn nhưng không được ghi nhận, dẫn đến stress tích tụ và hình thành trầm cảm. “Trẻ học giỏi, gánh nặng thành tích càng lớn, đi kèm với sự xung đột nội tâm khi các em cảm thấy bị ràng buộc, mất đi cái tôi và không thể thể hiện bản thân”, bác sĩ Chung nhấn mạnh. Hậu quả của tình trạng này không chỉ tác động tức thời mà còn để lại những tổn thương lâu dài đến sự phát triển nhân cách và cuộc đời của trẻ.

Điều đáng lo ngại là hội chứng FOMO không chỉ ảnh hưởng đến trẻ em mà còn tác động tiêu cực đến chính các bậc phụ huynh. Nỗi bất an thường trực, nỗi ám ảnh về sự “không đủ” có thể khiến cha mẹ dễ cáu gắt, mất ngủ, suy nghĩ tiêu cực và về lâu dài có thể dẫn đến rối loạn lo âu hoặc trầm cảm.

Tập trung vào hành trình phát triển của riêng con

Các chuyên gia tâm lý đều nhấn mạnh rằng thành công không có một công thức chung. Mỗi đứa trẻ sở hữu những năng lực và đam mê riêng biệt. Điều quan trọng là cha mẹ cần thấu hiểu, đồng hành và tôn trọng sự khác biệt đó thay vì áp đặt những tiêu chuẩn của người khác lên con mình.

Thay vì đo lường sự phát triển của con dựa trên những hình ảnh hào nhoáng trên mạng xã hội hay thành tích của con nhà người ta, hãy tập trung vào lộ trình phát triển riêng của trẻ. Lắng nghe, khuyến khích và tạo điều kiện để con được theo đuổi đam mê, phát huy tối đa tiềm năng của bản thân một cách tự nhiên và bền vững.

Thạc sĩ Nguyễn Thị Hương Lan khẳng định: “Hãy tập trung vào hành trình và sự phát triển bền vững của chính con mình”. Có rất nhiều con đường dẫn đến thành công, và việc “trói buộc” bản thân vào những tiêu chuẩn không phù hợp chỉ gây thêm áp lực và đánh mất niềm vui trong cuộc sống. Hãy để trẻ được là chính mình và phát triển theo cách riêng của các em.

Theo VnExpress