PGS.TS Bùi Quang Huy, Chủ nhiệm khoa Tâm thần, Bệnh viện Quân Y 103, chia sẻ về ca bệnh bên lề Hội nghị Khoa học Quốc tế ngày 11-12/12. Ông cho biết bệnh nhân tâm sự “dùng nỗi đau thể xác từ việc nhìn thấy máu để lấn át sự bồn chồn, lo âu trong tâm trí”.
Do có phòng riêng, bố mẹ Hoa không hay biết con gái đã tự làm đau bản thân suốt hai năm. Khi thấy con thường xuyên cáu kỉnh, kết quả học tập sa sút, gia đình mới đưa đến viện. Bác sĩ chẩn đoán nữ sinh mắc chứng trầm cảm nặng, từng hai lần có ý định tự tử và chỉ định nhập viện điều trị lập tức.
Trường hợp của Hoa là điển hình cho “khoảng mù” trong nhận thức của phụ huynh về sức khỏe tâm thần con cái, bác sĩ cho hay. Tại Việt Nam, bác sĩ Huy ghi nhận thực trạng tương tự khi số ca trầm cảm đến khám tăng gấp 2-3 lần so với thập kỷ trước, với nhiều bệnh nhi mới 11-12 tuổi. Điểm chung đáng ngại là đa số ủ bệnh 2-3 năm nhưng không được can thiệp vì người lớn cho rằng đó chỉ là sự nổi loạn nhất thời.
Theo khảo sát từ Bệnh viện Nhi C.S. Mott (Đại học Michigan, Mỹ), khoảng 40% cha mẹ thừa nhận họ gặp khó khăn trong việc phân biệt giữa những biến đổi tâm sinh lý bình thường của tuổi dậy thì với các dấu hiệu bệnh lý trầm cảm. Sự nhầm lẫn này khiến nhiều trẻ bỏ lỡ “thời gian vàng” điều trị, dẫn đến bệnh chuyển nặng âm thầm.
Sự “nấp bóng” của trầm cảm diễn ra tinh vi và khác biệt theo giới tính. Ở trẻ nữ, bệnh thường biểu hiện qua việc hay khóc, than đau đầu, đau bụng hoặc tự làm đau bản thân như một cách giải tỏa. Ngược lại, trẻ nam trầm cảm thường có xu hướng bạo lực, phá phách, nghịch ngợm. Chính những hành vi này khiến các em dễ bị dán nhãn là “hư hỏng”, “khó bảo” thay vì được nhìn nhận như một bệnh nhân cần giúp đỡ.
Theo bác sĩ Huy, căn nguyên của bệnh không xuất phát từ áp lực học hành hay “yêu đương thất bại” như lầm tưởng mà chủ yếu do rối loạn về gene di truyền. Các gene gây ra rối loạn này chịu trách nhiệm theo một cơ chế tổ hợp phức tạp, dẫn đến việc giảm nồng độ chất dẫn truyền thần kinh serotonin ở não.
“Nếu một người nào đó mang số gene bệnh quá nhiều, vượt một ngưỡng nhất định thì sẽ bị trầm cảm. Những ai càng mang nhiều gene bệnh thì trầm cảm khởi phát càng sớm và càng nặng”, bác sĩ giải thích.
Hậu quả của sự chậm trễ trong nhận diện là vô cùng lớn. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thống kê khoảng 332 triệu người toàn cầu đang mắc trầm cảm. Đáng báo động, tự sát đã trở thành nguyên nhân tử vong đứng thứ ba ở nhóm người trẻ 15-29 tuổi. Tại Việt Nam, không ít trường hợp trẻ âm thầm tìm hiểu về cái chết, tích trữ thuốc hoặc đột ngột mang tặng những món đồ yêu thích như một lời chào tạm biệt mà cha mẹ không hay biết.
Để không nhầm lẫn giữa “ẩm ương” và bệnh lý, bác sĩ Huy khuyến cáo phụ huynh cần quan sát kỹ 9 dấu hiệu đặc trưng, bao gồm: khí sắc u buồn kéo dài, mất hứng thú hoạt động, sút cân, rối loạn giấc ngủ, cảm giác tội lỗi và vô dụng. Về điều trị, nhóm thuốc ức chế tái hấp thu có chọn lọc serotonin (SSRI) hiện được ưu tiên nhờ hiệu quả cao và ít tác dụng phụ. Tuy nhiên, sự đồng hành, giám sát của gia đình trong việc tuân thủ phác đồ là yếu tố sống còn để ngăn ngừa bệnh tái phát.
Tên nhân vật đã được thay đổi
Bình Minh
