“Trẻ mất nhiều thời gian hoàn thành bài tập trên lớp và bài tập về nhà hơn trước đây, cần nhiều nỗ lực hơn, kết quả học tập giảm sút” cũng có thể là dấu hiệu của trầm cảm. Vậy làm thế nào để phụ huynh phân biệt được đâu là hành vi phát triển bình thường, đâu là dấu hiệu sớm của trầm cảm ở học sinh, thanh thiếu niên?

Vì sao cần phân biệt hành vi bình thường với hành vi trầm cảm ở học sinh, thanh thiếu niên?

Tuổi thanh thiếu niên – giai đoạn phát triển đầy thách thức. Trẻ trong độ tuổi từ 10 đến 18 bước vào thời kỳ phát triển mạnh mẽ nhất về mặt thể chất và tâm sinh lý. Ở giai đoạn này, não bộ vẫn đang hoàn thiện, trong khi hormone sinh dục thay đổi nhanh chóng, làm ảnh hưởng đến tâm trạng, hành vi và cách ứng xử của trẻ.

Đây cũng là lúc trẻ bắt đầu tìm kiếm bản sắc cá nhân, độc lập khỏi cha mẹ, mong muốn được công nhận từ bạn bè và xã hội. Tất cả những yếu tố này có thể tạo ra căng thẳng, khiến trẻ dễ xung đột với người lớn, dễ rơi vào trạng thái nhạy cảm.

Không ít phụ huynh nhầm lẫn những biểu hiện “nổi loạn”, “cáu gắt”, “lì lợm” của con là do hư, lười, vô ơn mà không biết rằng đôi khi đó chính là lời kêu cứu ngầm từ một tâm hồn đang tổn thương.

Dấu hiệu để phụ huynh phân biệt hành vi bình thường với hành vi trầm cảm ở học sinh, thanh thiếu niên

Phụ huynh có thể dựa vào những khác biệt dưới đây để phân biệt hành vi bình thường với hành vi trầm cảm ở học sinh, thanh thiếu niên.

Phụ huynh nên làm gì khi học sinh, thanh thiếu niên có dấu hiệu trầm cảm?

Quan sát kỹ và không phán xét

Hãy theo dõi biểu hiện của con một cách khách quan. Thay vì trách mắng, hãy tìm hiểu nguyên nhân sâu xa bằng cách đặt những câu hỏi nhẹ nhàng như:

• “Dạo này con cảm thấy thế nào?”
• “Có chuyện gì làm con thấy buồn không?”
• “Con có muốn nói chuyện với mẹ/bố không?”

Lắng nghe chủ động

• Không ngắt lời, không đưa ra lời khuyên ngay lập tức.
• Chỉ cần cho con thấy bạn đang thực sự muốn hiểu và đồng hành.

Tránh dùng những lời nói gây tổn thương

Tránh phán xét kiểu “Con có thiếu gì đâu mà buồn?”, “Chỉ vì điểm kém thôi mà làm quá thế à?”. Những lời này có thể khiến trẻ cảm thấy bị phủ nhận và càng thu mình hơn.

Tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên môn

• Nếu bạn nghi ngờ con đang bị trầm cảm, đừng ngần ngại tìm đến:
• Chuyên gia tâm lý học đường hoặc bác sĩ tâm thần nhi.
• Các trung tâm tư vấn tâm lý uy tín.
• Trường học hoặc tổ chức phi lợi nhuận có hỗ trợ trẻ em.

Tạo môi trường sống tích cực

• Duy trì nếp sinh hoạt lành mạnh: ngủ đúng giờ, ăn đủ bữa, hạn chế thiết bị điện tử.
• Dành thời gian chất lượng cùng con: cùng xem phim, đi dạo, chơi thể thao.
• Khen ngợi khi con có nỗ lực nhỏ, không chỉ tập trung vào thành tích.

Việc phân biệt hành vi bình thường với hành vi trầm cảm ở học sinh, thanh thiếu niên không dễ, nhưng cực kỳ quan trọng. Cha mẹ càng tinh ý, đồng hành và cởi mở, con càng có cơ hội vượt qua giai đoạn khủng hoảng này một cách an toàn và tích cực.