Nhà trường đóng vai trò then chốt trong hệ thống chăm sóc, giáo dục và bảo vệ học sinh, song hành cùng gia đình và xã hội. Chính vì vậy, việc quan tâm đến sức khỏe tâm thần của học sinh không chỉ là trách nhiệm mà còn là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng cuộc sống và hiệu quả học tập của các em.

Nền tảng cho sự phát triển toàn diện

Sức khỏe tâm thần là trụ cột vững chắc, quyết định năng lực tư duy, cảm xúc, học tập, làm việc, xây dựng mối quan hệ ý nghĩa và đóng góp cho cộng đồng. Nó bao gồm các khía cạnh quan trọng sau:

• Sức khỏe cảm xúc: Trạng thái tinh thần tích cực, vui vẻ, điềm tĩnh, ôn hòa và yêu đời, giúp các em đối diện với cuộc sống một cách lạc quan.
• Quan hệ xã hội: Khả năng hòa nhập vào cuộc sống xã hội, kết nối với mọi người xung quanh, đồng thời cảm nhận được giá trị bản thân và sự thuộc về một tập thể.
• Cân bằng chức năng: Năng lực phát triển kỹ năng và kiến thức, đưa ra những quyết định sáng suốt và ứng phó hiệu quả với những thách thức trong cuộc sống.

Đáng lo ngại, hiện nay nhiều học sinh, sinh viên đang phải đối mặt với những sang chấn tâm lý do bạo lực học đường, bạo hành, tai nạn, mất mát và nhiều yếu tố tiêu cực khác. Những tổn thương này có thể gây ra những hệ lụy nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất, tinh thần và kết quả học tập của các em.

Chăm sóc sức khỏe tâm thần cho học sinh là một nhiệm vụ vô cùng quan trọng trong công tác bảo vệ và giáo dục trẻ em. Các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng sức khỏe tâm thần của học sinh tại Việt Nam đang đối diện với nhiều vấn đề đáng lưu tâm. Nhà trường, bên cạnh gia đình và xã hội, giữ vai trò chủ chốt trong việc phát hiện, tư vấn, chia sẻ và giải tỏa kịp thời những khó khăn tâm lý của học sinh. Điều này giúp các em tránh khỏi những hành vi tiêu cực, những hậu quả đáng tiếc, đồng thời đảm bảo sự hình thành và phát triển nhân cách một cách toàn diện.

Có nhiều yếu tố phức tạp dẫn đến các rối loạn tâm thần ở lứa tuổi học đường, trong đó có thể kể đến:

• Áp lực học tập: Đặc biệt trong giai đoạn thi cử, khối lượng kiến thức lớn và kỳ vọng cao từ gia đình và nhà trường có thể tạo ra gánh nặng tâm lý lớn cho các em.
• Kỳ vọng quá mức từ cha mẹ: Việc cha mẹ đặt quá nhiều kỳ vọng vào thành tích của con cái đôi khi trở thành áp lực vô hình, khiến các em cảm thấy căng thẳng và lo lắng.
• Thay đổi trong mối quan hệ bạn bè: Những mâu thuẫn, xung đột hoặc sự thay đổi trong các mối quan hệ bạn bè có thể gây ra những xáo trộn tâm lý tiêu cực.
• Thói quen sống không lành mạnh: Việc thiếu vận động thể chất, thức khuya, ngủ không đủ giấc, lạm dụng các thiết bị điện tử, nghiện game, sử dụng chất kích thích như thuốc lá, rượu bia đều có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần và kết quả học tập.
• Vòng xoắn bệnh lý: Khi kết quả học tập không tốt, nó lại tạo ra áp lực, lo lắng, dẫn đến các rối loạn tâm thần, và ngược lại, các vấn đề tâm lý lại cản trở khả năng học tập, tạo thành một vòng luẩn quẩn.

Chú trọng giáo dục sức khỏe tâm thần cho trẻ em, học sinh

Vai trò quan trọng của nhà trường

Nhà trường đóng vai trò không thể thiếu trong việc hỗ trợ học sinh đối mặt với các vấn đề sức khỏe tâm thần. Các biện pháp can thiệp thường được thực hiện ở ba cấp độ:

• Can thiệp cấp độ 1: Áp dụng các chiến lược trên toàn trường nhằm ngăn ngừa các hành vi tiêu cực và thúc đẩy hành vi tích cực ở tất cả học sinh. Ví dụ như thành lập các hội đồng học sinh, tổ chức các buổi họp phụ huynh chuyên đề về phòng chống bạo lực học đường.
• Can thiệp cấp độ 2: Tập trung vào những học sinh đã được xác định có hành vi hoặc nhu cầu cần được hỗ trợ. Các biện pháp can thiệp ở cấp độ này cần dễ dàng tiếp cận và gắn liền với các chính sách, hoạt động của nhà trường. Sự phối hợp giữa phụ huynh và giáo viên là rất quan trọng để đảm bảo học sinh nhận được sự hỗ trợ cả ở trường và ở nhà. Ví dụ như thành lập các nhóm hỗ trợ phát triển kỹ năng học tập hoặc kỹ năng xã hội.
• Can thiệp cấp độ 3: Dành cho những học sinh có nhu cầu hỗ trợ cá nhân hóa và dài hạn liên quan đến hành vi và học tập. Ví dụ như các nhóm giải quyết vấn đề và xây dựng kế hoạch quản lý hành vi cá nhân.

8 lý do để trường học ưu tiên sức khỏe tâm thần của học sinh

Việc nhà trường quan tâm đến sức khỏe tâm thần của học sinh mang lại nhiều lợi ích to lớn:

1. Nâng cao thành tích học tập: Sức khỏe tâm thần tốt có mối liên hệ chặt chẽ với thành tích học tập, sự gắn kết với trường học và động lực học tập của học sinh. Các chương trình chú trọng phát triển cảm xúc và xã hội giúp các em cải thiện thái độ và kết quả học tập.
2. Phát triển các kỹ năng xã hội: Mối quan hệ bạn bè tích cực và các kỹ năng sống học được tại trường giúp học sinh tăng cường động lực và thành tích học tập.
3. Dễ dàng tiếp cận học sinh: Trường học là môi trường gắn liền với giai đoạn phát triển quan trọng nhất của con người, là địa điểm lý tưởng để triển khai các biện pháp can thiệp sức khỏe tâm thần.
4. Tăng cường các yếu tố bảo vệ: Môi trường học đường an toàn, hỗ trợ giúp giảm thiểu các nguy cơ và hậu quả đối với những học sinh dễ bị tổn thương.
5. Môi trường ít kỳ thị: So với bệnh viện và các cơ sở y tế, trường học thường là môi trường thân thiện và ít gây ra sự kỳ thị hơn đối với những học sinh cần được hỗ trợ tâm lý.
6. Hình thành hành vi sức khỏe tích cực: Những thói quen lành mạnh về ăn uống, vận động thể chất được học tại trường sẽ giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của học sinh trong tương lai.
7. Xây dựng mối quan hệ hỗ trợ: Mối quan hệ tốt đẹp giữa thầy cô và bạn bè tại trường học là yếu tố bảo vệ và hỗ trợ tinh thần quan trọng cho học sinh.
8. Tăng cường gắn kết cộng đồng: Thông qua các hoạt động ngoại khóa, các hoạt động xã hội tại trường và cộng đồng, học sinh có cơ hội thể hiện bản thân, tham gia tích cực, từ đó tăng cường sự tự tin, động lực và trách nhiệm với cộng đồng.

Việc chăm sóc sức khỏe tâm thần cho học sinh là một nhiệm vụ cấp thiết và mang tính chiến lược của nhà trường. Bằng việc triển khai các biện pháp can thiệp hiệu quả ở các cấp độ khác nhau, nhà trường không chỉ giúp học sinh vượt qua những khó khăn tâm lý mà còn tạo ra một môi trường học tập an toàn, lành mạnh, góp phần vào sự phát triển toàn diện của các em.

Theo Báo Sức khỏe & Đời sống